De Trekvogel is als oudste gebouw in Almere en Zuidelijk Flevoland een pioniersmonument. De sloop ervan is begonnen. Eigenaar Flevolandschap, dat de taak heeft om de natuur van Flevoland te behouden en te beheren, geeft kennelijk niet zoveel om de historie van de polder en wil van het oudste gebouw in dit deel van Flevoland af.
DE TREKVOGEL GEEFT ALS PIONIERSMONUMENT EEN BEELD VAN DE GESCHIEDENIS
Wij wonen op het Werkeiland Lelystad. Als wij met de auto naar Amsterdam gaan, rijden we altijd de Oostvaardersdijk uit tot aan de Hollandsebrug naar het oude land. Wij komen dan ter hoogte van Almere langs het werkeiland van Zuidelijk Flevoland bij het gemaal Blocq van Kuffeler. Al vanaf dat we die ritten maken valt ons daar het gebouw van De Trekvogel op. Het is het oudste gebouw van Zuidelijk Flevoland en staat er sinds 1964. Mooi qua architectuur is het gebouw niet, maar het geeft als pioniersmonument wel mede een beeld van de geschiedenis van Flevoland.
PIONIERSMONUMENTEN OP WERKEILAND LELYSTAD
Op het Werkeiland Lelystad zijn gelukkig nog pioniersmonumenten behouden gebleven. Zo zijn de stenen slaapbarakken uit 1953 gerenoveerd en verbouwd tot woningen. Maar ook hier is het niet helemaal goed gegaan. De kantine, waar de arbeiders aten en de bewoners met allerlei activiteiten hun vrije tijd doorbrachten, is 15 jaar geleden verplaatst naar Bataviahaven en moet daar binnenkort weer plaats maken voor uitbreiding van Museum Batavialand.
Op het Werkeiland is drie jaar geleden een groot appartementencomplex, De Cornelis, opgeleverd. En nu dreigt er een twee keer zo groot appartementengebouw bij te komen. De twee gebouwen drukken straks met hun zes bouwlagen de kleinschalige oude bebouwing met hooguit twee bouwlagen helemaal uit beeld. In mijn blog Werkeiland Lelystad: een twintig jaar oud bouwplan schrijf ik er over.
Maar toch, een gedeelte van het oorspronkelijke Werkeiland Lelystad is als pioniersmonument en als beeld van de geschiedenis van de Flevopolders behouden. Sterker, alle nog bestaande bebouwing uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw is door de gemeente Lelystad aangewezen tot gemeentelijk monument. Je kan het allemaal nalezen in mijn vorig jaar verschenen boek Het historisch hart van Lelystad ligt op het Werkeiland.
VAN WERKEILAND IN ZUIDELIJK FLEVOLAND NIET VEEL MEER OVER
Behalve het gebouw De Trekvogel oogt het werkeiland in Zuidelijk Flevoland helemaal niet oud. Het gemaal Blocq van Kuffeler heeft, anders dan het Wortmangemaal op het Werkeiland Lelystad, een moderne vormgeving. Dat moderne geldt ook voor de pompen, die volledig geautomatiseerd en elektrisch zijn. Het Wortmangemaal heeft nog “ouderwetse” dieselpompen, wat ook nog een beeld geeft van de geschiedenis van de polders. De woningen op het werkeiland van Zuidelijk Flevoland stammen allemaal uit 1992, toen ze de oorspronkelijke woningen hebben vervangen. Al met al toont, behalve het gebouw De Trekvogel, dit deel van Flevoland niet echt historisch.
DE TREKVOGEL HET BEHOUDEN WAARD
Juist daarom is het waard om het gebouw De Trekvogel te behouden. De eigenaar, Flevolandschap, wil het gebouw vervangen door een nieuw modern ogend bezoekerscentrum. Waarom heeft een organisatie, die uitstekend werk doet met behoud en beheer van de natuur in Flevoland, geen oog voor een historisch gebouw? Notabene het eerste en dus oudste gebouw van de polder Zuidelijk Flevoland. Een pioniersmonument, dat met andere nog overgebleven pioniersmonumenten de geschiedenis van de Flevopolders verbeeldt.
Het gebouw De Trekvogel is al enige tijd het bezoekerscentrum van Flevolandschap, en dat kan heel goed zo blijven. Zeker als het geld, dat nu gebruikt gaat worden voor sloop en nieuwbouw, besteed wordt aan renovatie van het bestaande gebouw. En dan kan de bezoekersinformatie, behalve over de natuur, ook over de geschiedenis van dit deel van Flevoland gaan.
DE HISTORIE VAN DE TREKVOGEL ZELF
Behalve dat De Trekvogel het oudste gebouw van Zuidelijk Flevoland is, heeft het zelf natuurlijk ook enige historie. In 1964 wordt het gebouw in gebruik genomen als werkruimte en pension voor ambtenaren van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders (RIJP) en als kantine voor de arbeiders aan de dijken en de polder. De kantine wordt in die tijd in de weekeinden ook gebruikt voor optredens van artiesten.
Vanaf 1968 is in De Trekvogel een wegrestaurant gevestigd, dat weer verdwijnt als het doorgaande verkeer van de Randstad naar het noorden van het land vanaf 1981 gebruik gaat maken van de nieuwe A6 dwars door de polders. In 1987 komt in De Trekvogel een bezoekerscentrum, gericht op bezoekers van de nabijgelegen natuurparken Lepelaarsplassen, Wilgenbos en Vaartsluisbos. Sinds 1996 is het gebouw in eigendom van Flevolandschap. Nu is het bezoekerscentrum voor onbepaalde tijd gesloten in afwachting van sloop en nieuwbouw.
AANVRAAG VOOR MONUMENT AFGEWEZEN DOOR GEMEENTE ALMERE
In 2022 laat het gemeentebestuur van Almere aan Flevolandschap weten geen bezwaar te hebben tegen de sloop van De Trekvogel. Een verzoek van Erfgoedvereniging Heemschut om De Trekvogel tot gemeentelijk monument aan te wijzen wordt in datzelfde jaar afgewezen. Ook de gemeente wil het liefst een nieuw modern vormgegeven bezoekerscentrum. Het gemeentebestuur van Almere is van mening dat in een nieuw gebouw de geschiedenis van de oude Trekvogel beter is te vertellen dan in het bestaande oude gebouw. Tja, met zo’n redenering zouden toch veel historische gebouwen in de wereld kunnen verdwijnen…
Ondanks nadrukkelijke pogingen van verschillende Almeerse en Flevolandse maatschappelijke organisaties, verenigd in het Platform Behoud De Trekvogel, rechtstreeks gericht op de burgemeester en alle wethouders van Almere, om anders te beslissen, geeft het gemeentebestuur recentelijk een sloopvergunning af aan Flevolandschap.
FLEVOLANDSCHAP IS MET DE SLOOP BEGONNEN
Begin april, direct na de afgifte van de sloopvergunning, is Flevolandschap met de sloop van De Trekvogel begonnen. Er staan nu hoge hekken om het gebouw met een bord ‘camerabewaking’. Eerst verwijderen ze het asbest. Daarna zal het gehele gebouw tegen de grond gaan. Flevolandschap verwacht dat ze medio mei het terrein leeg kan opleveren.
SPOEDPROCEDURE AANWIJZING RIJKSMONUMENT
Gelijk met de start van de sloop start op verzoek van het Platform Behoud De Trekvogel staatssecretaris Uslu van Cultuur een versnelde procedure bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) om te bekijken of De Trekvogel kan worden aangewezen als rijksmonument. Voor de zekerheid heeft het Platform opnieuw een aanvraag bij de gemeente Almere ingediend voor aanwijzing van De Trekvogel tot gemeentemonument.
Spannend dus: wie is het eerste klaar? Flevolandschap met de sloop of de staatssecretaris met de eventuele aanwijzing tot monument?
KAN SLOOP NU GEWOON DOORGAAN?
Je zou zeggen dat de sloop nu even gestopt moet worden tot duidelijk is of De Trekvogel wel of niet de status van rijksmonument krijgt. Dat zou in een paar weken duidelijk moeten zijn. De gemeenteraad van Almere heeft inmiddels in meerderheid besloten dat de wethouder Flevolandschap moet verzoeken tot het stopzetten van de sloop. Volgens een bericht van Omroep Flevoland zou hij dat hebben gedaan, maar Flevolandschap zou daarop hebben gereageerd dat zij de sloop gewoon voortzetten.
Hoewel, gewoon voortzetten? Bij het verwijderen van het asbest is meer asbest aangetroffen dan van tevoren uit onderzoek is gebleken. Flevolandschap moet bij de gemeente een aanvullende vergunning aanvragen voor verwijdering van asbest. Nu moeten ze, in afwachting van het al dan niet krijgen van die vergunning, toch even stoppen met de sloop…
DE TREKVOGEL: GESLOOPT OF OP HET NIPPERTJE GERED?
Wordt het eind van deze blog zoals ik de blog begin: De Trekvogel, oudste gebouw van Almere, gesloopt? Of wordt het: De Trekvogel op het nippertje gered? Natuurlijk hoop ik op het laatste. En met mij veel anderen in Nederland.
Wil je reageren op deze blog? Ga dan met de groene knop naar de postbus van deze website. Wil je deze blog met anderen delen? Dan mag je met de blauwe knop naar LinkedIn en met de rode knop naar Pinterest; met de oranje knop stuur je een mail naar een bekende van je om hem of haar te laten weten dat je de blog interessant vindt. Bedankt voor de door jou getoonde interesse in deze blog.